Het gevaar van ‘5 voor 12’ bij klimaatverandering
In onze wereld van klimaatcrises en duurzaamheidsuitdagingen horen we het vaak: ‘Het is vijf voor twaalf.’ Een krachtige uitspraak die de urgentie van klimaatmaatregelen benadrukt. Maar wat als deze boodschap juist het tegenovergestelde effect heeft van wat we willen bereiken? Wat als het paniek zaait, mensen verlamt of juist aanzet tot korte termijn denken?
Onlangs speelden we twee serious games die precies dit fenomeen blootlegden. Tijdens de SDG Challenge in Portugal speelde een groep van dertig studenten de game ‘Trois Moinhos’. En op Springtij, een belangrijk duurzaamheidsevent op Terschelling, gingen veertig deelnemers van Berenschot aan de slag met ‘De Groene Vingers’. Beide spellen hebben één belangrijk element gemeen: ze confronteren spelers met de keuze tussen individuele versus collectieve doelen en korte versus lange termijn keuzes. Ze bieden een veilige omgeving om te ontdekken hoe mensen beslissingen nemen onder druk.
Wat gebeurde er tijdens deze spellen? Iets opmerkelijks. Zodra de spelleider aangaf dat de tijd bijna voorbij was – ‘Nog vijf minuten!’ – veranderde het gedrag van de spelers drastisch. Samenwerkingen die zorgvuldig waren opgebouwd, werden abrupt beëindigd. Lange termijn doelen, waar spelers aanvankelijk gezamenlijk naartoe werkten, werden opgegeven. In plaats daarvan koos men voor snelle, eenvoudige, individuele doelen. Iets wat aanvankelijk een collectieve inspanning was, veranderde in een race naar persoonlijk succes.
Dit gedrag bleek geen uitzondering. Het is een direct gevolg van wat we in psychologische termen ‘tijdsdruk’ noemen. En het illustreert een diepgaand inzicht: als we mensen voortdurend vertellen dat het ‘vijf voor twaalf’ is, gaan ze handelen alsof er geen tijd meer is. Ze kiezen voor zichzelf, voor het eenvoudige, voor het onmiddellijke. Ze denken niet meer samen na over de lange termijn.
Reflectie: van spel naar realiteit.
In beide spellen volgde een reflectiefase, waarin deelnemers terugkeken op hun gedrag. Hier gebeurde iets fascinerends. De spelers herkenden hun eigen reacties in de spelomgeving: hoe ze samenwerkten, waarom ze kozen voor korte termijn doelen en hoe dit resoneerde met de realiteit van klimaatbeleid. Ze realiseerden zich dat ook in de echte wereld deze tijdsdruk leidt tot ineffectieve keuzes.
Uit Spelen Werkt, ons boek over de kracht van serious games, weten we dat reflectie de sleutel is tot leren. Pas als spelers bewust stilstaan bij hun acties en de gevolgen daarvan, ontstaat inzicht. Het boek legt uit dat deze reflectie geen toeval is: het is een doelbewust onderdeel van het game-design. Door de spelers eerst te laten ervaren en vervolgens te reflecteren, ontstaat een krachtige leercurve.
Lessen voor klimaatcommunicatie
Het inzicht dat de spelers opdeden is niet alleen relevant voor hen. Het is cruciaal voor iedereen die zich bezighoudt met klimaatcommunicatie. Het constante dreigen met ‘5 voor 12’ wekt stress op en zet aan tot korte termijn denken. Wat we nodig hebben, is het tegenovergestelde: ruimte om samen te werken, tijd om na te denken en vertrouwen om lange termijn doelen te realiseren.
Serious games zoals ‘Trois Moinhos’ en ‘De Groene Vingers’ maken deze dynamieken zichtbaar. Ze onthullen de impact van tijdsdruk, van individuele versus collectieve keuzes, en bieden een veilige omgeving om te reflecteren. En dat is precies waarom we bij Living Story geloven in de kracht van spelend leren.
De vraag is: durven we in onze klimaatcommunicatie ook te kiezen voor samenwerking en lange termijn denken? Of blijven we hangen in ‘vijf voor twaalf’?
Laten we samen ontdekken wat werkt.
